Khi nào thì bắt buộc phải có luật sư tham gia bào chữa?

Luật sư cho hỏi trường hợp nào thì bắt buộc phải có luật sư tham gia bào chữa?

TRẢ LỜI:

Cơ sở pháp lý:

• Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015.

Thứ nhất, quyền bào chữa là gì?

Căn cứ theo quy định tại điều 16 Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015 như sau:

“Điều 16. Bảo đảm quyền bào chữa của người bị buộc tội, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị hại, đương sự

Người bị buộc tội có quyền tự bào chữa, nhờ luật sư hoặc người khác bào chữa.

Cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng có trách nhiệm thông báo, giải thích và bảo đảm cho người bị buộc tội, bị hại, đương sự thực hiện đầy đủ quyền bào chữa, quyền và lợi ích hợp pháp của họ theo quy định của Bộ luật này.”

Như vậy, Quyền bào chữa được hiểu với mục đích là phương tiện để giúp người bị buộc tội có thể bảo vệ được quyền và lợi ích hợp pháp của chính mình.

Và dựa trên quy định trên thì quyền bào chữa trong Thủ tục tố tụng hình sự có thể do người bị buộc tội tự bào chữa, luật sư bào chữa hoặc nhờ người khác tham gia bào chữa.

Thứ hai, những trường hợp bắt buộc phải có luật sư bào chữa trong thủ tục tố tụng hình sự tại phiên tòa?

Căn cứ theo quy định tại khoản 1 điều 76 Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015 như sau:

“Điều 76. Chỉ định người bào chữa

1. Trong các trường hợp sau đây nếu người bị buộc tội, người đại diện hoặc người thân thích của họ không mời người bào chữa thì cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng phải chỉ định người bào chữa cho họ:
a) Bị can, bị cáo về tội mà Bộ luật hình sự quy định mức cao nhất của khung hình phạt là 20 năm tù, tù chung thân, tử hình;

b) Người bị buộc tội có nhược điểm về thể chất mà không thể tự bào chữa; người có nhược điểm về tâm thần hoặc là người dưới 18 tuổi.”

Như vậy, trường hợp này nếu bị can, bị cáo (nói chung là người bị buộc tội) không có người bào chữa để bảo vệ quyền lợi hợp pháp cho mình thì cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng (Cơ quan điều tra; Viện kiểm sát; Tòa án) sẽ chỉ định người bào chữa để bảo đảm quyền lợi, quyền con người cho người bị buộc tội.

Hai trường hợp đặc biệt phải chỉ định người bào chữa, tức là tham gia phiên tòa xét xử bắt buộc phải có sự xuất hiện của người bào chữa đó là: bị can, bị cáo bị truy tố và có thể gánh chịu mức hình phạt cao nhất trong khung các tội danh là phạt tù 20 năm, chung thân hoặc tử hình; và Người bị buộc tội có nhược điểm về thể chất, người có nhược điểm về tâm thần hoặc là người dưới 18 tuổi.

Nếu vụ án hình sự có tính phức tạp thì vấn đề bị cáo tự bào chữa cho chính mình là việc khó khăn. Do đó, việc nhờ đến sự giúp đỡ của luật sư bào chữa, người có kiến thức pháp luật và có các kinh nghiệm hoạt động tố tụng là biện pháp phổ biến được mọi người lựa chọn. Mặt khác đối với người bị buộc tội là người có nhược điểm về tâm thần, dưới 18 tuổi hoặc người có nhược điểm về thể chất không thể tự bào chữa sẽ gây bất lợi cho họ cho nên bắt buộc phải có người bào chữa.